Niebezpieczne praktyki i szkody związane z lekami stanowią 50% wszystkich możliwych do uniknięcia szkód w opiece medycznej na całym świecie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oszacowała koszty związane z błędami w stosowaniu leków na świecie na 41,4 mld euro rocznie, nie licząc utraconych zarobków i produktywności personelu medycznego.

Leki mogą powodować poważne szkody, jeżeli są niewłaściwie przechowywane, przepisywane, wydawane, podawane lub jeśli są niewystarczająco monitorowane. W Unii Europejskiej, która liczy 447 milionów mieszkańców, błędy w stosowaniu leków odpowiadają za 163 tys. zgonów rocznie. To właśnie w tym kontekście kwestia bezpieczeństwa leków została wybrana jako temat przewodni Światowego Dnia Bezpieczeństwa Pacjenta w 2022 roku, z hasłem: „Leki bez szkody”, który obchodzony jest 17 września jako jeden z globalnych dni zdrowia publicznego ustanowionym w 2019 r. przez WHO, realizującym jej główne cele w zakresie bezpieczeństwa pacjentów. Organizacja wzywa zainteresowane strony do nadania priorytetu i podjęcia wczesnych działań w kluczowych obszarach związanych ze znacznymi szkodami dla pacjentów wynikającymi z niebezpiecznych praktyk lekowych.

Farmaceuci jako najważniejsze w ograniczeniu błędów wskazali: elektroniczne recepty, nadzór nad błędami w stosowaniu leków i systemy podawania leków oparte na kodach kreskowych. Ponadto zidentyfikowali oni, że finansowanie, zasoby ludzkie i brak wyszkolonego personelu są głównymi przeszkodami we wdrażaniu tych usprawnień. Badanie przeprowadzone na zlecenie ECAMET (European Collaborative Action on Medication Errors and Traceability) wykazało niski poziom wdrożenia systemów monitorowania leków w europejskich szpitalach, przy czym dowody kliniczne wskazują, że jest to najskuteczniejszy sposób minimalizacji błędów w stosowaniu leków nawet na poziomie 58%[1].

Priorytetem sojuszu ECAMET są działania mające na celu ograniczenie błędów związanych z lekami apeluje, o wdrożenie pilnych działań, które obejmują:

1. Uwzględnienie bezpieczeństwa leków w Strategii Farmaceutycznej dla Europy, w ogólnym prawodawstwie farmaceutycznym UE oraz w Europejskim Planie Pokonania Raka poprzez systemy monitorowania leków w placówce opieki zdrowotnej w celu zminimalizowania błędów w stosowaniu leków;

2. Nadanie priorytetu strategicznym inwestycjom w systemy identyfikacji leków w programie EU4Health w celu zminimalizowania błędów w stosowaniu leków;

3. Wspieranie opracowywania i wdrażania wytycznych ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) oraz kluczowych wskaźników dotyczących błędów w stosowaniu leków w placówkach opieki zdrowotnej w UE;

4. Ułatwianie systematycznej wymiany najlepszych praktyk między podmiotami świadczącymi opiekę zdrowotną zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym w celu ograniczenia błędów w stosowaniu leków w placówkach opieki zdrowotnej.

W Polsce wsłuchując się w głosy środowiska medycznego oraz biorąc pod uwagę powyższe informacje, została powołana Koalicja na rzecz Bezpieczeństwa Szpitali, której jednym z głównych priorytetów działań jest rozwiązanie kwestii związanych z bezpieczeństwem pacjentów i personelu medycznego, jak również podniesienie świadomości na temat wysokich kosztów, jakie społeczeństwo ponosi w związku z błędami w stosowaniu leków i niebezpiecznymi praktykami.

Rada Ekspertów Koalicji przede wszystkim wskazywała na konieczność utworzenia centralnego rejestru zdarzeń niepożądanych, co w jej mniemaniu stanowi podstawę systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem. Pozyskane w ramach rejestru dane pozwolą na monitorowanie, analizowanie i w razie potrzeby wprowadzanie działań naprawczych. Kwestia ta została wzięta pod uwagę podczas prac nad projektem ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta, która najprawdopodobniej zostanie ogłoszona w ciągu miesiąca.

[1] ECAMET-PR-on-medication-errors-and-tracebility-to-coincide-with-WHO-World-patient-safety-day_Final.pdf

WHO: Błędy w stosowaniu leków powodują ponad 160 000 zgonów rocznie [IP. pdf]